Thee

Welke theesoorten zijn er?

Thee is gemaakt van de gedroogde bladeren van de theeplant Camellia sinensis. Het groeiseizoen, de locatie waar de thee verbouwd wordt en de methoden waarop de thee verwerkt wordt, zorgen voor verschillende soorten thee.  

Kruidenthee, maté en fruitthee wordt gemaakt van andere planten dan de theeplant. Namelijk van kruiden of specerijen, of combinaties hiervan. Omdat het niet gemaakt is van de theeplant zijn deze soorten officieel geen thee.

Verschillende theesoorten op een rij:

• Zwarte thee. Voor het maken van zwarte thee worden de theeblaadjes volledig geoxideerd. Dat betekent dat de blaadjes volledig worden blootgesteld aan zuurstof. Hierdoor verandert onder andere de kleur. Aan zwarte thee kunnen smaakjes toegevoegd zijn, bijvoorbeeld door stukjes gedroogd fruit, kruiden, specerijen, aroma’s of combinaties daarvan. Voorbeelden zijn bosvruchtenthee en Earl grey.  
• Groene thee. Voor het maken van groene thee worden de theeblaadjes verhit waardoor ze niet oxideren. Hierdoor blijft de groene kleur. Aan groene thee kunnen smaakjes toegevoegd zijn, bijvoorbeeld door stukjes gedroogd fruit, kruiden, specerijen, aroma’s of combinaties daarvan. Voorbeelden zijn jasmijnthee en groene thee met citroensmaak.
• Oolong. Voor het maken van oolong thee worden de theeblaadjes maar heel kort geoxideerd. Deze thee zit daardoor tussen zwarte en groene thee in.
• Puerh of Pu-erh. Voor het maken van puerh thee zijn de theeblaadjes na oxidatie nog gefermenteerd door de toevoeging van een speciale bacterie.  
• Matcha. Voor het maken van matcha wordt de theeplant 3 weken voor de oogst van de blaadjes in de schaduw gezet. Hierdoor worden de blaadjes groener. De theeblaadjes worden daarna in het proces fijngemalen tot poeder. Bij het zetten van deze thee drink je niet, zoals bij andere soorten thee, het aftreksel van de blaadjes, maar drink je de theeblaadjes zelf.
• Witte thee. Voor deze thee worden alleen de jongste knoppen van de theeplant geplukt. Van alle soorten thee worden de theeblaadjes voor witte thee het minst bewerkt. De blaadjes worden heel licht geoxideerd. Deze theesoort wordt ook wel tot de groene thee gerekend.
• Gele thee. Deze thee lijkt op groene thee, maar de blaadjes worden in het proces ook nog gestoomd waardoor de thee een andere smaak krijgt.
• Kruidenthee en fruitthee worden gemaakt van andere planten dan de theeplant, van kruiden, fruit, bloemen, specerijen of combinaties daarvan. Voorbeelden zijn rooibos, munt, pepermunt, gember, citroengras, kamille, verveine, zoethout, sterrenmix, venkel, kurkuma, kaneel, appel, rozenbottel, cranberry, hibiscus en lavendel.
• Maté, ook wel yerba mate thee genoemd. Deze thee wordt gemaakt van de boom Ilex paraguariensis. Zowel de bladeren als de schors worden gebruikt.
  

Theedranken

IJsthee kan gemaakt worden van echte thee, maar de meeste ijsthee die je in de supermarkt kan kopen valt onder de frisdranken.

Een andere theedrank die onder de frisdranken valt is kombucha. Dit is een gefermenteerde theedrank. Naast thee bevat het vaak iets van vruchtensap, voedingszuren, koolzuur, aroma’s, suiker of zoetstoffen Er kan ongeveer 0.5% tot 1% alcohol inzitten.

Welke stoffen zitten er in thee?

Cafeïne 

Blaadjes van de theeplant bevatten van nature cafeïne. Als je de hoeveelheid cafeïne in een kopje thee (125 milliliter) vergelijkt tussen verschillende theesoorten, dan zit over het geheel gezien gemiddeld in zwarte thee wat meer cafeïne (tegen de 30 milligram) dan in groene thee (rond de 20 milligram), en in witte thee het minste (rond de 17 milligram). Maar er kunnen grote verschillen zijn binnen de theesoorten. Hierdoor kan groene thee soms ook meer cafeïne bevatten dan zwarte thee, en witte thee meer dan groene thee.

De hoeveelheid cafeïne in de thee zoals je die drinkt, hangt namelijk af van veel verschillende factoren, en is daardoor heel wisselend. Hoeveel cafeïne je daadwerkelijk binnenkrijgt met een kopje thee, hangt namelijk niet alleen af van de soort thee, maar ook van hoe fijn of grof de theeblaadjes zijn, de temperatuur van het water, hoe sterk de thee is gezet, oftewel hoeveel theeblaadjes je gebruikt en hoe lang je de thee laat trekken, en natuurlijk de grootte van het kopje of de mok.

Ook in maté zit cafeïne. De hoeveelheid is meer dan in thee, en vergelijkbaar met de hoeveelheid in koffie. In kruidenthee en fruitthee zit geen cafeïne.

Cafeïne in thee wordt ook wel theïne genoemd. Theïne en cafeïne worden vaak als 2 aparte stoffen gezien, maar dit zijn ze niet. Er is geen verschil tussen theïne en cafeïne.   

Flavonoïden

Thee bevat flavonoïden. Dit zijn antioxidanten. Ze vallen onder de groep polyfenolen. De grootste groep flavonoïden in thee zijn de flavanolen, waaronder catechines. De totale hoeveelheid flavonoïden in groene en zwarte thee is hetzelfde, maar de chemische vorm verschilt. Dit komt vooral door het oxidatieproces, waarbij in zwarte thee catechines omgezet worden in andere complexere stoffen. Van het totaal aan flavonoïden bevat groene thee ongeveer 80% tot 90% catechines, terwijl dat in zwarte thee rond de 20% tot 30% is.  

Bepaalde polyfenolen worden in het Engels ‘tannins’ genoemd. Dat wordt vervolgens nog weleens verkeerd vertaald naar ‘looizuur’, maar dat is een andere stof. Thee bevat geen looizuur.

Plantengifstoffen

In thee en kruidenthee kunnen door vervuiling tijdens het oogsten per ongeluk plantengifstoffen zoals pyrrolizidinealkaloïden voorkomen. Verder zitten in thee met venkel, anijs en kaneel van nature de plantengifstoffen allylakoxybenzenen. In thee met zoethout, waaronder sterrenmix, zit van nature de plantengifstof glycyrrhizine. Gemiddeld bevat zoethoutthee 200 milligram glycyrrhizine per liter.

Is thee gezond?

Ja, thee, kruidenthee en fruitthee zonder suiker staat in de Schijf van Vijf. Het voorziet je lichaam van vocht. Een volwassene heeft zo’n 1,5 tot 2 liter per dag aan dranken nodig.     

Beroerte, bloeddruk en diabetes type 2 

Het drinken van groene en zwarte thee verlaagt het risico op een beroerte. Het drinken van 3 koppen groene of 5 koppen zwarte thee per dag verlaagt namelijk de bloeddruk. Verder is het ook waarschijnlijk dat het drinken van zwarte en groene thee het risico op diabetes type 2 verlaagt.  

Flavonoïden

De flavonoïden in groene en zwarte thee zijn antioxidanten. Er wordt wel beweerd dat flavonoïden goede effecten op de gezondheid hebben, maar het bewijs hiervoor is onvoldoende.                   

Wat is het advies over het drinken van thee?

• Alle soorten thee zonder suiker staan in de Schijf van Vijf. Het advies voor volwassenen is om 3 koppen zwarte of groene thee per dag te drinken vanwege de positieve gezondheidseffecten.
• Wissel daarnaast thee af met andere dranken zoals water, gefilterde koffie en zuivel. Zo heb je minder kans dat je per ongeluk grotere hoeveelheden plantengifstoffen binnenkrijgt.
• Drink uit voorzorg niet een lange tijd achter elkaar grote hoeveelheden thee met zoethout, kaneel, venkel of anijs vanwege de plantengifstoffen die erin zitten. Af en toe een kopje van deze thee kan geen kwaad.

Zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen         

      Zwangeren:

• Het advies is om niet meer dan 200 milligram (mg) cafeïne op een dag te nemen. Als je naast 1 kopje koffie 2 kopjes zwarte thee en 1 kopje groene thee drinkt op een dag, krijg je ongeveer 140 mg cafeïne binnen. Kruidenthee of fruitthee bevat geen cafeïne.
• Het advies is uit voorzorg niet meer dan 35 mg glycyrrhizine per dag te nemen. Dit komt overeen met 175 milliliter. Afhankelijk van de grootte van je kopje, komt dit op ongeveer 1 tot 2 kopjes, zoethoutthee. Door de glycyrrhizine die er in zit kun je namelijk vocht vasthouden en kan je bloeddruk hoger worden. Heb je een hoge bloeddruk? Dan is het advies helemaal geen thee met zoethout te nemen.
• o Het advies is geen (borstvoedings)thee met kaneel, venkel of anijs te drinken omdat hierin allylakoxybenzenen zitten. Deze plantengifstoffen zijn niet goed voor de baby. Normaal gebruik van kaneel als smaakmaker, het eten van beschuit met muisjes of venkel eten als groente is geen probleem. Daar zitten namelijk veel minder plantengifstoffen in dan in thee.
• Verder is het advies om over de dag thee af te wisselen met andere dranken zoals water en zuivel, en hooguit 2 kopjes (cafeïnevrije) koffie.
• Woon je in een huis met loden waterleidingen? Dan is het advies om het kraanwater niet te drinken en er dus ook geen thee mee te zetten. Via de leidingen komt namelijk lood in het kraanwater. Gebruik flessenwater om te drinken of om thee mee te zetten, tot de loden leidingen vervangen zijn. Lees meer over lood in kraanwater.
• Woon je in een huis met nieuwe waterleidingen of kranen, bijvoorbeeld in een nieuwbouwwoning? Dan is het advies om de eerste 3 maanden de kraan 2 minuten te laten stromen voordat je het water in de ochtend gebruikt om te drinken of thee mee te zetten. Je kunt er natuurlijk wel je handen mee wassen, mee schoonmaken of de planten mee water geven. Lees meer over lood in kraanwater.   
  

  Vrouwen die borstvoeding geven:  
  

• Het advies is om niet meer dan 200 milligram (mg) cafeïne op een dag te nemen. Als je naast 1 kopje koffie 2 kopjes zwarte thee en 1 kopje groene thee drinkt op een dag, krijg je ongeveer 140 mg cafeïne binnen. Kruidenthee of fruitthee bevat geen cafeïne.
• Verder is het advies om over de dag thee af te wisselen met andere dranken zoals water en zuivel, en hooguit 2 kopjes koffie. 
• Het advies is om geen (borstvoedings)thee met kaneel, venkel of anijs te drinken vanwege de plantengifstoffen die erin zitten. Kleine baby’s kunnen anders vrij snel te veel van deze stoffen binnenkrijgen. Normaal gebruik van kaneel als smaakmaker, het eten van beschuit met muisjes of venkel eten als groente is geen probleem. Daar zitten namelijk veel minder plantengifstoffen in dan in thee.
• Woon je in een huis met loden waterleidingen? Je kunt het water uit de kraan eventueel wel drinken en gebruiken voor koffie of thee, als je de kraan eerst goed hebt doorgespoeld. Lees meer over lood in kraanwater.   
• Woon je in een huis met nieuwe waterleidingen of kranen, bijvoorbeeld in een nieuwbouwwoning? Dan is het advies om de eerste 3 maanden de kraan 2 minuten te laten stromen voordat je het water in de ochtend gebruikt om te drinken of thee mee te zetten. Je kunt er natuurlijk wel je handen mee wassen, mee schoonmaken of de planten mee water geven. Lees meer over lood in kraanwater.               
  

  Kinderen van 0 tot 1 jaar: 

• Het advies is om geen thee met kaneel, venkel of anijs te geven aan baby’s, vanwege de plantengifstoffen die erin zitten. Kleine baby’s kunnen anders vrij snel te veel van deze stoffen binnenkrijgen. Deze thee helpt ook niet tegen bijvoorbeeld darmkrampjes.
  

  Kinderen 0 tot 7 jaar:

• Woon je in een huis met loden waterleidingen? Dan is het advies om het kraanwater niet te drinken en er dus ook geen thee mee te zetten. Via de leidingen komt dan namelijk lood in het kraanwater. Gebruik flessenwater om te drinken of om thee mee te zetten, tot de loden leidingen vervangen zijn. Lees meer over lood in kraanwater.
• Woon je in een huis met nieuwe waterleidingen of kranen, bijvoorbeeld in een nieuwbouwwoning? Dan is het advies om de eerste 3 maanden de kraan 2 minuten te laten stromen voordat je het water in de ochtend gebruikt om te drinken. Je kunt er natuurlijk wel je handen mee wassen, mee schoonmaken of de planten mee water geven. Lees hier meer over lood in kraanwater.   
  

  Kinderen van 0 tot 13 jaar:

• Vanwege de cafeïne is het advies om per dag niet meer dan 1 tot 2 kopjes thee te drinken. Als de thee verdund is of heel slap gezet, kan meer ook. En kruidenthee of fruitthee bevat geen cafeïne. Wissel verder thee af met water en zuivel.
  

  Kinderen van 13 tot 18 jaar:

• Vanwege de cafeïne is het advies om per dag niet meer dan 4 tot 5 kopjes thee te drinken. Als de thee verdund is of heel slap gezet, kan meer ook. En kruidenthee of fruitthee bevat geen cafeïne. Wissel verder thee af met water en zuivel.      

Is thee duurzaam?

Vanuit duurzaamheid is het beste om kraanwater te drinken. Een tweede optie is thee of koffie. Warme dranken hebben met name door het koken van water een impact op energiegebruik. Voor thee is dat lager voor koffie. Suikerhoudende dranken, vruchtensappen en alcoholische dranken hebben een hogere milieubelasting.

Sommige theesoorten worden op de markt gebracht volgens de normen van eerlijke handel. Eerlijke handel zorgt ervoor dat boeren in arme landen een eerlijke prijs krijgen voor hun product en kunnen werken onder goede omstandigheden.

Meer informatie

Gezondheidsraad: Richtlijnen Goede Voeding, 2015
Gezondheidsraad: Achtergronddocument Thee bij Richtlijnen Goede Voeding, 2015