Voedingsnormen

Omschrijving

Voedingsnormen geven aan hoeveel voedingsstoffen, zoals vitamines en mineralen, gezonde mensen nodig hebben om goed te functioneren en chronische ziektes te voorkomen. In Nederland stelt de Gezondheidsraad deze vast.

Doel van voedingsnormen

Voedingsstoffen zijn nodig om allerlei processen in het lichaam te regelen. Het is belangrijk voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen om een goede gezondheid te behouden en chronische ziekten te voorkomen. Vroeger waren voedingsnormen alleen bedoeld om tekorten tegen te gaan. Denk bijvoorbeeld aan een tekort aan vitamine C dat scheurbuik veroorzaakt.  Vanaf het jaar 2000 neemt de Gezondheidsraad bij het vaststellen van de normen ook de relatie tussen de inname van voedingsstoffen en het voorkomen van chronische ziekten mee.

Opstellen voedingsnormen

Bij het opstellen van nieuwe voedingsnormen streeft de Gezondheidsraad naar harmonisatie binnen de Europese Unie, dus dat de normen in heel Europa zoveel mogelijk hetzelfde zijn. Daarom worden de normen van de Europese Veiligheidsautoriteit (EFSA) geëvalueerd, en bepaalt de Gezondheidsraad of deze normen ook voor Nederland gelden.

In 2018 heeft de Gezondheidsraad de normen voor vitamines en mineralen voor volwassenen van 18 jaar en ouder herzien. In 2021 volgden de normen voor vitamines en mineralen voor zwangere vrouwen. De raad heeft hierbij gekeken of er bezwaren bestaan tegen het overnemen van de EFSA-normen. Hierbij is de Nederlandse situatie en de mate van onderbouwing van de normen meegenomen.

De Gezondheidsraad heeft voor de volwassenen onderscheid gemaakt tussen sterker onderbouwde normen en zwak onderbouwde normen. Zwak onderbouwd betekent dat er te weinig gegevens beschikbaar zijn om een goede norm te kunnen afleiden. Voor zwangere vrouwen is daarnaast gekeken naar de bewijskracht voor de (extra) behoefte die nodig is tijdens de zwangerschap, en op basis daarvan bepaald of de normen toepassing verdienen.

Kijk voor meer informatie en onderbouwing in de rapporten van de Gezondheidsraad 2018 en 2021.

Voedingsnormen voor verschillende bevolkingsgroepen

De Gezondheidsraad stelt voedingsnormen vast voor verschillende leeftijdsgroepen en uitgesplitst naar geslacht. Jonge kinderen hebben vanwege hun lagere lichaamsgewicht vaak minder voedingsstoffen nodig. Mannen hebben vaak meer nodig dan vrouwen.

In 2018 heeft de Gezondheidsraad alleen de normen herzien voor volwassen mannen en vrouwen van 18 jaar en ouder. In de komende jaren gaat de Gezondheidsraad de voedingsnormen herzien voor alle andere bevolkingsgroepen. Tot die tijd gelden hiervoor de tijdelijke voedingsnormen uit 2014.

Verschillende voedingsnormen

Voedingsnormen worden gebruikt om aan te geven welke inname gewenst is om geen last te krijgen van tekorten, of om chronische ziekten te voorkomen. Bij voorkeur is de gemiddelde behoefte het uitgangspunt om de normen vast te stellen. Voor het grootste deel van de bevolking wordt hieruit de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid afgeleid als [gemiddelde behoefte + (2 x standaardafwijking)]. Als er geen gemiddelde behoefte bekend is kan een adequate inname worden bepaald.

Er is ook een bovengrens opgesteld, de aanvaardbare bovengrens. Een overschrijding hiervan kan nadelige effecten hebben op de gezondheid.   

Toepassing van voedingsnormen

Voedingsnormen zijn aanbevelingen. Hoeveel voedingsstoffen je nodig hebt om gezond te blijven verschilt van persoon tot persoon. Voor de meeste mensen is de werkelijke behoefte lager dan de aanbeveling. 

Om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen, is het voor iedereen goed om de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) of de adequate inname (AI) na te streven. De ene dag krijg je meer binnen van een voedingsstof dan de andere dag. Over een periode van 1 tot 2 weken krijg je door voldoende variatie van alle verschillende voedingsstoffen voldoende binnen.   

Als de inname veel lager is dan de ADH of AI neemt de kans op tekorten toe. In online eetdagboek ‘Mijn Eetmeter’ binnen Mijn Voedingscentrum kun je bekijken hoeveel voedingsstoffen je binnenkrijgt. Om vast te stellen of er sprake is van een tekort, is onderzoek bij een arts nodig.

Voedingsnormen met zwakke onderbouwing en normen die geen toepassing verdienen

De voedingsnormen met een zwakke onderbouwing moet je niet gebruiken als streefwaarde. Op basis van de beschikbare gegevens ziet de Gezondheidsraad geen reden tot zorg: in Nederland lijken tekorten van deze voedingsstoffen niet voor te komen. Dit geldt ook voor de voedingsnormen waarvan de Gezondheidsraad zegt dat ze geen toepassing verdienen bij zwangere vrouwen. 

De Gezondheidsraad adviseert deze voedingsnormen niet te gebruiken in de voedingsvoorlichting.