Ontgiften (detox)

Wat is ontgiften?

Wat doet detoxen met je lichaam? Astrid Postma-Smeets, expert Voeding en Gezondheid bij het Voedingscentrum, legt het uit.

Werkt detoxen?

Ontgiften of detoxen is een gebruikte term voor het reinigen van het lichaam van afvalstoffen of gifstoffen. Er zijn veel methoden die gebruikt worden om het lichaam te detoxen, een aantal manieren zijn: vasten, warmwaterbaden, kleibehandelingen (op huid en oraal), klysma’s of darmspoelingen, oil-pulling, detoxkuren en supplementen, bijvoorbeeld actieve kool. Voor al deze vormen van ontgiften geldt dat er niet voldoende wetenschappelijk bewijs is dat ze werken. Naar sommige methoden zijn wel wat (wetenschappelijke) onderzoeken gedaan, maar dit is vaak van slechte kwaliteit. 

Wat is de rol van het lichaam bij ontgiften?

Het lichaam heeft een natuurlijk afvalverwerkingssysteem voor het opruimen van lichaamsvreemde en potentieel toxische stoffen. Dat proces verloopt voornamelijk via de lever. Maar bijvoorbeeld ook je nieren en maagdarmkanaal spelen een rol in dit verwerkingssysteem.

Wateroplosbare en vetoplosbare stoffen

Als het gaat om het opruimen van lichaamsvreemde stoffen kan je alle stoffen indelen in 2 soorten: wateroplosbare en vetoplosbare stoffen. Wateroplosbare stoffen kan het lichaam in het algemeen makkelijk afvoeren: de nieren halen ze uit het lichaam en je plast ze uit. Vetoplosbare stoffen moeten eerst wat verwerkingsstappen door de lever ondergaan om ze af te voeren.

Opruimen door lever en nieren

Het lichaam heeft voor het opruimen van vetoplosbare stoffen 2 strategieën. De eerste is de binding aan gal. Dit gebeurt in de lever. Als de stoffen zijn gebonden aan gal, worden ze  uiteindelijk via de ontlasting uitgescheiden. De tweede methode gebeurt ook in de lever. Via een proces dat biotransformatie heet, worden vetoplosbare stoffen via verschillende stappen wateroplosbaar gemaakt. Als dat is gebeurd, dan plas je de stoffen uiteindelijk uit.

Is ontgiften nodig?

Dankzij het opruimmechanisme van het lichaam worden de meeste stoffen in onze voeding netjes opgeruimd en uitgescheiden. Van stoffen die direct of indirect aan voedsel worden toegevoegd, zoals E-nummers en bestrijdingsmiddelen, is precies bekend via welke processen ze in de lever en de nier worden opgeruimd. Toegelaten E-nummers en bestrijdingsmiddelen stapelen zich dus niet in het lichaam.

Er zijn stoffen in ons voedsel aanwezig waar het lichaam meer moeite heeft om ze uit te scheiden. Een voorbeeld hiervan zijn dioxines. Dioxines zijn schadelijke stoffen die via het milieu in het voedsel terecht kunnen komen. Een deel van de dioxines wordt uitgescheiden en de rest wordt opgenomen door het lichaam en komt terecht in de vetcellen. Dioxine hoopt zich hier op en wordt heel langzaam afgebroken.  

Het binnenkrijgen van deze stoffen kan je niet geheel voorkomen. Daarom gelden voor deze stoffen zeer strenge product normen. Door deze strenge normen zit er steeds minder dioxine in onze voeding. Soms komt het inderdaad voor dat je een keer te veel binnenkrijgt, bijvoorbeeld via vis. Maar dan nog heeft dit op langere termijn geen effect. Als je gevarieerd eet, dan herstelt je lichaam de balans vanzelf. Detoxmethoden dragen niet bij aan dit opruimproces. 

Is ontgiften veilig?

De meeste detoxmethoden zijn onschadelijk, maar sommige kunnen juist precies het tegenovergestelde resultaat opleveren dan gewenst. Het ontgiften met  ontslakkingsklei is een voorbeeld hiervan. Hier kunnen aluminium en andere schadelijke stoffen in zitten, zoals lood en dioxine. Hetzelfde geldt voor kleiproducten zoals pimba of kalebaskalk, die zouden helpen tegen zwangerschapsmisselijkheid. Neem deze producten niet. Ze zijn niet veilig en de werking is niet bewezen.

Daarnaast kan het gebruik van actieve kool, langer dan enkele dagen tot weken, leiden tot een tekort aan vitamines en enzymen. Deze binden namelijk aan de actieve kool, waardoor er een tekort kan ontstaan.

Pas ook op bij het gebruik van citroensap of (appel)azijn. Deze zuren kunnen zorgen voor tanderosie. Tanderosie wil zeggen dat het tandglazuur oplost door de zuren, ook al wordt de citroensap of (appel)azijn aangelengd met water.

Is ontgiften of detoxen gezond?

Vaak kan kortdurend detoxen geen kwaad, maar het is niet nodig voor je lichaam. Het zelfreinigend proces in het lichaam gaat 24 uur per dag door. Detoxmethoden hebben geen invloed op dit zelfreinigend proces. Detoxen kan in sommige gevallen ongezond zijn, zoals hierboven beschreven wordt. Wanneer je goed voor je lichaam wilt zorgen kun je het beste gezond en gevarieerd eten volgens de Schijf van Vijf.