Cafeïne is een stof die van nature voorkomt in koffie, en in kleinere hoeveelheden in thee. Ook energiedrankjes, cola, chocolade en chocolademelk bevatten cafeïne.
Bij een kleine hoeveelheid, bijvoorbeeld met het drinken van 1 à 2 kopjes koffie, verbetert cafeïne de concentratie en prestatie en verdrijft het vermoeidheid. Het nemen van te veel cafeïne kan nadelige effecten hebben, zoals rusteloosheid, angstgevoelens, slaapproblemen of hoofdpijn. Wat te veel is, verschilt sterk per persoon.
Er bestaan verschillende adviezen voor volwassenen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen.
Wat is cafeïne?
Cafeïne is een stimulerende stof die voorkomt in verschillende
planten en delen van planten, zoals bladeren en de bessen. Koffiebonen, blaadjes
van de theeplant, cacaobonen, guaranabessen en colanoten bevatten bijvoorbeeld cafeïne.
Hierdoor bevatten de producten die daarmee gemaakt worden ook cafeïne, denk aan koffie, thee, chocolade, energiedranken en cola. In
Nederland krijgen we cafeïne vooral binnen door het drinken van koffie en thee.
In Nederland krijgen we cafeïne vooral binnen door het drinken van koffie en thee. Cafeïne kan positieve en negatieve effecten hebben. Voor volwassenen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen bestaan er daarom verschillende adviezen.
Wat is theïne
Theïne is hetzelfde als cafeïne. Cafeïne in thee wordt ook wel theïne genoemd. Theïne en cafeïne worden vaak als 2 aparte stoffen gezien, maar dit zijn ze niet. Er is geen verschil tussen theïne en cafeïne.
Waar zit cafeïne in?
Cafeïne zit in koffie, thee, cola, chocolade en chocolademelk, energiedrankjes, energieshots en drankjes met guarana. Soms zit er ook cafeïne in andere producten, zoals kauwgom, snoep en water.
Hoeveel cafeïne zit er in thee en koffie?
Het cafeïnegehalte van een kop koffie en thee hangt af van de soort, hoe sterk het is gezet en de grootte van de kop. Hoeveel cafeïne de verschillende dranken gemiddeld bevatten staat in de tabel hieronder.
Wat gebeurt er met cafeïne in je lichaam?
Cafeïne komt snel in het bloed terecht. De helft zit al 3 tot 4 minuten na het eten of drinken in je bloed. Tussen een ½ uur en 2½ uur na het koffie drinken ervaar je de effecten.
Gezondheidseffecten thee en koffie
Lees meer over gezondheidseffecten bij specifiek koffie en thee.
Vochtinname
Dranken met cafeïne leveren gewoon vocht aan het lichaam. Vaak wordt gedacht dat dranken met cafeïne vochtafdrijvend werken. Dat is niet zo. Het lichaam verliest niet meer vocht door het drinken van bijvoorbeeld koffie. Cafeïne zorgt er alleen voor dat het vocht het lichaam sneller verlaat, doordat het de nieren stimuleert. Er verlaat dus niet méér vocht het lichaam.
Positieve effecten
Cafeïne heeft bij volwassenen bij hoeveelheden vergelijkbaar met 1 à 2 kopjes koffie een stimulerend effect op concentratie en prestatie: het geeft een gevoel van verhoogde energie en verdrijft een gevoel van vermoeidheid. Ook verbetert cafeïne een klein beetje het geheugen, alertheid en motivatie. Grotere hoeveelheden geven geen extra effect. Voor sporters kan cafeïne helpen zich voor langere tijd in te spannen.
Effecten bij de zwangerschap en het geven van borstvoeding
Zwangeren kunnen gemiddeld gezien zonder problemen ongeveer 200 milligram cafeïne op een dag binnenkrijgen. Meer dan 200 mg cafeïne op een dag kan het
risico verhogen dat de baby niet goed groeit, en het kan het risico op een
miskraam verhogen.
Ook voor vrouwen die
borstvoeding geven geldt dat ze gemiddeld gezien zonder problemen ongeveer 200
mg cafeïne op een dag kunnen binnenkrijgen.
Effecten bij kinderen
Kinderen vormen een risicogroep omdat de ontwikkeling van het zenuwstelsel door een overmaat cafeïne kan worden aangetast.
Te veel cafeïne
Wie regelmatig te veel cafeïne binnenkrijgt, kan last krijgen van rusteloosheid, angstgevoelens, prikkelbaarheid, hoofdpijn, beven, duizeligheid, suizende oren en hartkloppingen. Te veel cafeïne kan het ook moeilijk maken om in slaap te vallen.
Wat te veel is, verschilt sterk per persoon. Niet iedereen is even gevoelig voor de werking van cafeïne. Gemiddeld krijgt een volwassen Nederlandse man ongeveer 600 milligram cafeïne binnen per dag, en een Nederlandse vrouw zo’n 500 milligram. De meeste gezonde volwassenen krijgen daarvan geen klachten.
Ontwenningsverschijnselen
Wie veel koffie of energiedrankjes drinkt en daar opeens mee stopt, kan last krijgen van ontwenningsverschijnselen. Deze kunnen wel tot een week aanhouden. Je kunt dan last hebben van hoofdpijn, vermoeidheid en trillende handen.
Cafeïne en ziekten
Cafeïne kan acuut de bloeddruk verhogen. Op de lange termijn verhoogt cafeïne de bloeddruk niet. Een inname van cafeïne van 400 milligram/dag of minder, wat neerkomt op ongeveer 6 kopjes koffie, heeft geen of mogelijk een positief effect op de gezondheid van hart en bloedvaten. Cafeïne levert in die hoeveelheden geen risico op kanker.
Gewicht
Er is onvoldoende bewijs dat cafeïne effect heeft op het verbranden van vet en energieverbruik. Van cafeïne val je dus niet af.
Hoeveel cafeïne kan ik nemen?
De adviezen hieronder zijn gebaseerd de
gezondheidseffecten van cafeïne. Een algemene waarschuwing voor cafeïne geldt
voor kinderen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Bekijk ook de adviezen specifiek voor koffie en thee.
Hoe lees je de adviezen?
Koffie en energiedrank bevatten
van de dranken de meeste cafeïne. Thee bevat ook cafeïne,
maar minder. Bij de adviezen voor koffie en energiedrank wordt rekening gehouden
dat mensen gemiddeld 100 milligram cafeïne uit andere bronnen binnenkrijgen,
zoals thee, frisdrank en chocolade.
Hoeveel cafeïne kan een volwassene nemen?
Gezonde volwassenen kunnen ongeveer 400 milligram cafeïne per dag innemen zonder dat er negatieve effecten te verwachten zijn. Dit komt neer op 6 kopjes koffie of energiedranken per
dag.
Het advies is niet bedoeld voor mensen die gevoelig zijn voor cafeïne. Bijvoorbeeld personen die lijden aan angstgevoelens, kunnen beter voorzichtig zijn met producten die veel cafeïne bevatten.
Hoeveel cafeïne kunnen kinderen nemen?
Het advies voor kinderen onder de 13 jaar is om geen energiedranken
of koffie nemen. Voor jongeren tussen de 13 en 18 jaar is het advies niet meer
dan 1 kopje koffie of energiedrank per dag te nemen.
Hoeveel cafeine kunnen zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven nemen?
Het advies is om niet
meer dan 200 milligram (mg) cafeïne op een dag te nemen als je zwanger bent of
borstvoeding geeft. Een kopje koffie van 125 milliliter bevat gemiddeld rond de
60 mg cafeïne, een kopje zwarte thee tegen de 30 mg en een kopje groene thee
rond de 20 mg. De hoeveelheid cafeïne in koffie en thee kan alleen wel heel
wisselend zijn, en kan ook hoger zijn dan deze gemiddelden. Het advies is dan
ook om voor de zekerheid niet meer dan 2 kopjes koffie of 1 beker koffie op een
dag te nemen. Met alleen deze hoeveelheid koffie kun je namelijk soms al in de
buurt van de 200 mg komen.
Lees meer over koffie en thee tijdens de zwangerschap.
Hoeveel cafeine kan ik nemen als ik het prikkelbare darmsyndroom heb?
Bij mensen met het prikkelbare darmsyndroom (PDS) kan cafeïne de darmklachten erger maken. Het is aan te raden met de huisarts of diëtist te overleggen als de klachten blijven bestaan, ook als je geen koffie meer drinkt.
Wanneer staat cafeïne aangegeven op het etiket?
Volgens het Warenwetbesluit Etikettering van levensmiddelen moet op dranken met meer dan 150 milligram cafeïne per liter het cafeïnegehalte staan in milligram/100 milliliter. Ook moet op het etiket worden gezet ‘hoog cafeïnegehalte’. Dit geldt niet voor koffie en thee.
Het Warenwetbesluit Bereiding en behandeling levensmiddelen bepaalt dat frisdrank niet meer dan 350 milligram cafeïne per liter mag bevatten.
Wat staat er in de wet over cafeïne?
Sinds 13 december 2014 is de nieuwe Europese verordening ‘Voedselinformatie aan consumenten’ van kracht. Het volgende moet verplicht op het etiket staan:
- Op het etiket van dranken met meer dan 150 milligram cafeïne per liter, moet het cafeïnegehalte in mg/100 ml staan. Net als de melding ‘Hoog cafeïnegehalte. Niet aanbevolen voor kinderen en vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven’.
- Op het etiket van andere producten waaraan cafeïne is toegevoegd, moet het cafeïnegehalte in mg/100ml vermeld staan. Deze producten krijgen de melding ‘Bevat cafeïne. Niet aanbevolen voor kinderen en zwangere vrouwen’.
- Voor voedingssupplementen wordt het cafeïnegehalte uitgedrukt per dagelijkse aanbevolen portie.
Deze regels gelden niet voor dranken op basis van koffie of thee.