Bisfenol A (BPA) is een chemische stof die in veel plastic producten zit, zoals bouwmaterialen, elektronica, plastic flessen en speelgoed. Ook wordt het gebruikt in verpakkingsmateriaal van voedsel zoals hard plastic flessen en blikjes. Het kan van daaruit in kleine hoeveelheden in ons voedsel terechtkomen.
Als je te veel BPA binnenkrijgt, is het schadelijk voor de vruchtbaarheid en kan het effect op het hormoonsysteem hebben. Er zijn strenge Europese regels voor het gebruik van bisfenol A in verpakkingen voor voedsel. BPA is verboden in babyflesjes en verpakkingen met voedsel bestemd voor peuters tot 3 jaar.
Uit onderzoek blijkt dat de hoeveelheid bisfenol A die je via voedsel binnenkrijgt zeer beperkt is.
Omschrijving
Bisfenol A (BPA) is een chemische stof die door de industrie wordt geproduceerd. Het wordt gebruikt om verschillende soorten kunststof te maken zoals polycarbonaat (PC) plastic en epoxyhars (coating). Ook wordt BPA gebruikt als speciale inkt in thermisch papier, bijvoorbeeld kassabonnen.
Het zit in veel producten, zoals bouwmaterialen (verf en coatings van leidingen), elektronica, verpakkingsmateriaal van voedsel, speelgoed, kassabonnen en medische hulpmiddelen. BPA kan worden gebruikt in hard plastic flessen (polycarbonaat). Ook de dunne witte plastic laag in de binnenkant van blikjes kan BPA bevatten. BPA kan zo in zeer kleine hoeveelheden in het voedsel terecht komen.
Gezondheidseffecten
Er bestaat al lange tijd discussie over de mogelijke gezondheidsrisico’s van BPA. Als je te veel BPA binnenkrijgt is het schadelijk voor de lever, de nieren en voor de vruchtbaarheid. Dit gebeurt bij hoge blootstelling, boven de Europese normen die er zijn. Ook kan het effect hebben op het hormoonsysteem, maar meer onderzoek is hiervoor nodig. BPA wordt verder in verband gebracht met obesitas, ADHD, diabetes en prostaatkanker, maar een oorzakelijk verband is hierbij onzeker.
Ook kan BPA mogelijk het immuunsysteem van de ongeboren vrucht of jonge kinderen schaden. Hierdoor hebben zij meer kans om voedselintoleranties te ontwikkelen en kunnen ze gevoeliger voor infectieziekten worden.
Kleine en ongeboren kinderen zijn mogelijk gevoeliger dan volwassenen voor de effecten van BPA doordat hun lichaam sterk in ontwikkeling is. Ook via de moedermelk kunnen baby’s BPA binnenkrijgen. Het is van belang dat de blootstelling voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven, pasgeborenen en jonge kinderen zo laag mogelijk is.
De Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) heeft in 2015 naar BPA gekeken en een risico-evaluatie uitgevoerd. EFSA concludeerde dat de blootstelling aan BPA lager is dan de hoeveelheid die kan leiden tot gezondheidsrisico’s voor mensen van alle leeftijden. In 2018 heeft het RIVM gekeken naar het gezondheidsrisico van de totale hoeveelheid BPA die mensen in Nederland via voedsel binnenkrijgen. Op basis van berekeningen concluderen zij dat het gezondheidsrisico via voedsel te verwaarlozen is. De blootstelling ligt ver onder de gezondheidslimiet, ook onder de meest ongunstige omstandigheden.
Veiligheid
Maximale hoeveelheden geregeld in wetgeving
Het gebruik van Bisfenol A (BPA) in verpakkingsmaterialen voor voedsel wordt door de Europese wetgeving gereguleerd. De EFSA heeft bepaald dat een mens per dag 0,004 milligram BPA per kilo lichaamsgewicht binnen mag krijgen (toelaatbare dagelijkse inname, TDI). Voor een volwassene van 70 kilo betekent dat 0,28 milligram per dag.
Volwassenen met een normaal voedingspatroon komen niet snel aan deze grenswaarde. Kleine kinderen en ongeboren kinderen komen mogelijk door hun lage lichaamsgewicht sneller aan deze grenswaarde.
Er is in Europa veel discussie over de huidige grenswaarde voor de toelaatbare dagelijkse inname (TDI) voor BPA. Deze norm zal opnieuw door EFSA bekeken worden waarin de meeste recente studies weer worden meegenomen.
Voor verpakkingen van voedsel zijn er migratielimieten. Dat wil zeggen dat is vastgesteld hoeveel maximaal vanuit de verpakking in het voedsel terecht mag komen. Bijvoorbeeld vanuit de hard plastic fles of vanuit de coating (witte binnenlaagje) van een blik naar het voedsel. Fabrikanten moeten verpakkingen hierop testen.
Er zijn landen in Europa die wel een verbod op BPA ingesteld hebben voor verpakkingsmaterialen voor voedsel. Omdat niet altijd duidelijk is of de alternatieven veilig zijn, is in Nederland niet voor een verbod gekozen, maar worden producenten erop aangesproken om het gebruik van BPA te verminderen en veiligere alternatieven voor BPA te ontwikkelen.
Babyflesjes en drinkbekers
Omdat baby’s en jonge kinderen gevoeliger zijn is BPA sinds 2011 verboden te gebruiken in babyflessen. In 2018 komen daar drinkbekers en verpakkingen van voedsel bestemd voor baby’s en peuters tot 3 jaar bij.
Voedingsmiddelen
Een belangrijke bron voor consumenten is voedsel wat in contact is gekomen met verpakkingsmateriaal waarin BPA is verwerkt. Het gaat onder meer om voedsel en dranken verpakt in plastic zoals hard plastic flesjes, plastic borden en bestek, kunststof vuurvaste schalen en potten en plastic beschermlagen in blikjes en karton. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat niet 1 product de belangrijkste bron van BPA is, maar producten afzonderlijk een eigen kleine bijdrage hebben. Kijk je naar alle producten samen, dan ligt de hoeveelheid die je als consument binnenkrijgt ver onder de huidige gezondheidslimiet.
Veiligheid verschillende soorten plastic
Er zijn verschillende soorten plastic zoals PET (polyethyleen tereftalaat), HDPE/LDPE (hoge/lage dichtheid polyethyleen), PP (polypropeen), PS (polystyreen ) en PVC (polyvinyl chloride). Je kunt niet zeggen dat de ene plastic soort veiliger is dan de andere. Ook binnen dezelfde soort plastic (bijvoorbeeld PP) kunnen weer grote verschillen zitten.
Plastics die bedoeld zijn om in contact te komen met voedsel moeten voor het bedoelde gebruik getest zijn. Dit geldt voor alle soorten plastic. Een waterflesje moet dus voor koud water geschikt zijn en een koffiebeker voor hete koffie. Ook bij hergebruik.
Voedingsadvies
In zijn algemeenheid geldt altijd: eet gevarieerd. In het geval dat er een schadelijke stof in een voedingsmiddel zit, verklein je het risico op hoge inname van die stof door niet steeds hetzelfde voedingsmiddel te eten. Met een gevarieerde voeding volgens de Schijf van Vijf verklein je de kans op hoge blootstelling aan schadelijke stoffen (zoals hormoonverstorende stoffen) via je voeding.
Borstvoeding blijft de beste voeding voor baby’s. De voordelen van het geven van borstvoeding wegen ruimschoots op tegen de nadelen van de kleine hoeveelheden BPA die baby’s binnenkrijgen via de moedermelk.